James Webb Uzay Teleskobu (JWST), erken kainata dair yaptığı fevkalâde müşahedelerle bilim dünyasını bir sefer daha şaşırttı. Teleskobun elde ettiği bilgilerle yapılan yeni bir çalışma, galaksilerin birçoklarının tıpkı istikamette dönüyor olabileceğini ortaya koydu. Bu sıra dışı bulgu, mevcut cihan anlayışımıza meydan okuyor ve birtakım bilim insanlarının tez ettiğine nazaran, evrenimizin devasa bir kara deliğin içinde olabileceğine dair çarpıcı bir ipucu sunuyor.
JWST’nin yüksek çözünürlüklü müşahedeleri, astronomların Büyük Patlama’dan sadece 300 milyon yıl sonra oluşmuş galaksilerden yayılan kızılötesi ışığı tespit etmelerine imkan sağladı. Bu, şimdiye dek hiçbir teleskobun yapamadığı kadar geçmişe bakarak kainatın birinci devirlerine ışık tutan bir muvaffakiyet olarak bedellendiriliyor. JWST’nin sağladığı bilgiler, galaksilerin oluşum süreçleri ve harika kütleli kara deliklerin nasıl bu kadar büyük hale geldiği üzere sorulara karşılık bulmayı hedefliyordu. Lakin bu müşahedeler, beklenmedik bir keşfi de beraberinde getirdi.
Kansas Eyalet Üniversitesi’nden bir araştırma grubu, JWST datalarını inceleyerek erken kainattan kalan 263 galaksiyi tahlil etti. Galaksilerin net manzaraları, dönüş taraflarını ayrıntılı bir formda ölçme imkanı sundu. Mevcut cihan modelleri, galaksilerin dönüş istikametlerinin rastgele olması gerektiğini öngörürken, grup dönüş istikametlerinde şaşırtan bir düzenlilik fark etti. İncelenen galaksilerin %60’ının saat tarafında, %40’ının ise saat istikametinin bilakis döndüğü tespit edildi.
Araştırmanın başındaki bilim insanı Doç. Dr. Lior Shamir, bu farkın tahlil için özel bir bilgi yahut hünere gerek duyulmadan çıplak gözle bile fark edilebileceğini belirtti. “James Webb’in gücüyle, herkes bunu görebilir,” diyen Shamir, bulguların hayli bariz olduğunu vurguladı.
Gizemli yönelimlerin muhtemel açıklamaları
Bu farklı asimetriyi açıklamak için araştırmacılar birkaç hipotez ortaya koydu. Bunlardan biri, kozmosun oluşumunda kozmolojik ölçekli bir eksenin varlığı. Takım, galaksilerin dönüş taraflarının bu eksen etrafında hizalanmış olabileceğini öne sürüyor. Bu durum, kozmosun erken periyotlarında daha nizamlı bir yapıya sahip olduğunu, lakin vakitle daha kaotik bir hale geldiğini işaret edebilir. Ayrıyeten, elipsoidal cihan yahut izotropik enflasyon üzere daha evvel önerilen birtakım kozmolojik modellerle de uyumlu olabilir.
Daha dikkat cazibeli bir hipotez ise evrenimizin daha büyük bir kara deliğin içinde bulunuyor olabileceği. Bu “kara delik kozmolojisi” teorisine nazaran, cihan bir kara deliğin içinde doğmuş olabilir ve bu, kozmosun dönen bir yapı olmasını açıklayabilir. Lakin bu çeşit bir açıklamanın desteklenmesi için çok daha fazla delile gereksinim duyuluyor.
Bir öbür mümkünlük ise Doppler kayması etkisiyle ilgili. Samanyolu’nun dönüş suratı, galaksilerin algılanan parlaklıklarını etkileyebilir. Bu durum, aykırısı tarafta dönen galaksilerin daha sık gözlemleniyor üzere görünmesine neden olabilir. Şayet bu tesir düşündüğümüzden daha büyükse, bu sadece galaksi dönüşlerini değil, birebir vakitte cihanın genişleme suratını ve uzaklık ölçümlerini de tekrar kıymetlendirmemiz gerektiği manasına gelebilir.
Ortaya çıkan yeni sorular
Bu çalışma, kainatın yapısına dair yeni soruları beraberinde getiriyor. Bilhassa galaksi dönüşlerindeki bu düzenliliğin kainatın temel özellikleriyle ne kadar örtüştüğü ve gelecekte yapılacak müşahedelerle bu sorulara ne ölçüde karşılık bulunabileceği büyük merak konusu. Şu anki dataların doğrulanması yahut çürütülmesi için ise daha fazla müşahede yapılması gerekiyor.
Araştırma sonuçları, prestijli bilim dergisi Monthly Notices of the Royal Astronomical Society’de yayımlandı. Bu çalışmanın sırf kozmolojiye değil, tıpkı vakitte kozmosun anlaşılmasına yönelik yeni bakış açıları kazandıracağı kesin.
