Türkiye’nin çıkarıldığı F-35 savaş uçağı projesiyle ilgili son günlerde Avrupa’da önemli tartışmalar yaşanıyor. Kimi Avrupa ülkeleri, F-35 uçaklarının ABD’nin müsaadesi olmadan çalıştırılamayacağı tezleri nedeniyle telaşlı. Bu durum, hem savunma endüstrisinde hem de memleketler arası güvenlik tartışmalarında büyük yankı uyandırdı.
Avrupa ülkeleri, F-35 savaş uçaklarında zımnî bir “kill switch” (acil kapatma anahtarı) bulunduğunu öne sürüyor. Argümana nazaran, ABD bu özellik sayesinde savaş uçaklarını uzaktan devre dışı bırakabiliyor. Bu telaşlar, Almanya başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinin F-35 alım planlarını askıya almasına neden olmuş durumda.
Pentagon ve uçağın üreticisi Lockheed Martin ise bu savları kesin bir lisanla reddediyor. Yetkililer, F-35’te bu türlü bir sistemin bulunmadığını ve bu tıp bir denetim düzeneğinin olmadığını savunuyor.
Tartışmaların merkezi: Şifre zorunluluğu
Ancak Avrupa’nın temel kaygısı, uçakların çalıştırılması için gereken şifrelerin ABD’den gönderiliyor olması. F-35’lerin motorlarının çalışabilmesi için her vazife öncesinde ABD merkezinden bir şifre alınması gerekiyor. Bu durum, ABD’nin istemediği takdirde uçakların operasyonel olarak kullanılamayacağı manasına geliyor.
Geçmişte, Güney Kore’deki F-35 pilotlarının acil misyon sırasında ABD’den gelen şifreleri dakikalarca beklemek zorunda kaldıkları tarafındaki şikayetleri, bu telaşları daha da güçlendirmiş durumda. Bu uygulama, birçok müttefik ülke tarafından operasyonel bağımsızlıklarını zedeleyici bir öge olarak görülüyor.
ABD ile NATO müttefikleri ortasında yaşanan güven sorunları da bu tartışmaları körüklüyor. Bilhassa ABD’nin Kanada ve Danimarka’ya yönelik açıklamaları, müttefik ülkeler ortasında önemli soru işaretleri yaratmış durumda. Avrupa ülkeleri, milyarlarca dolar harcadıkları F-35 uçaklarını bir kriz yahut savaş durumunda kullanamamaktan telaş ediyor. Bu da, ABD’nin muteber bir müttefik olup olmadığı sorusunu yine gündeme getiriyor.
F-35’lerin geleceği puslu görünüyor
F-35 savaş uçakları etrafında şekillenen bu tartışmalar, savunma endüstrisi alanında yeni bir dönüm noktası olabilir. Avrupa ülkelerinin, bağımsız hareket edebilmek ismine alternatif projelere yönelebileceği konuşuluyor. Öte yandan, ABD’nin bu tenkitleri dikkate alıp almayacağı ise merak konusu.
