Rusya’nın kentlerden uzak bir bölgesinde, paslanmış ve cıvatalarla kapatılmış bir metal kapak tarafından korunan Kola Üstün Derin Sondaj Kuyusu birinci bakışta dikkat cazip görünmeyebilir. Lakin bu kuyu, onlarca yıl evvel Soğuk Savaş sırasında, Dünya’nın kabuğuna açılan bir jeolojik portal olarak en etkileyici insan imali yapılar ortasında yer alıyordu. Bu akıl almaz derinlikteki kuyu, Rusya’nın kuzeybatısında, kuzey Norveç sonuna yakın Kola Yarımadası’nda bulunuyor.
Kuyunun kendisi aslında merkezi bir kuyudan dallanarak açılmış birçok sondaj deliğinden oluşuyor. Bu sondaj deliklerinin en derini, SG-3 olarak isimlendirilen kuyu, Dünya’nın kabuğundan yaklaşık 12.263 metre derinliğe kadar iniyor. Lakin, bu etkileyici derinliğe karşın kuyunun çapı bir yemek tabağından daha geniş değil.
Başka bir deyişle, bu kuyu Everest Dağı ve Fuji Dağı’nın üst üste konulması kadar derin ve okyanusun en derin noktası olan 11.034 metre derinlikteki Mariana Çukuru’ndan daha derine iniyor.
Sovyetler Birliği ve ABD’nin kuyu savaşı
Soğuk Savaş periyodundaki pek çok gelişme üzere, Kola Harika Derin Sondaj Kuyusu da ABD ve Sovyetler Birliği ortasındaki bir yarış sonucunda ortaya çıktı. Bu yarışa birinci başlayan Amerikalılar oldu. 1960’ların başlarında ABD, Mohole Projesi’ni başlatarak Dünya’nın kabuğunu delip kabuk ile manto ortasındaki huduttan örnekler almayı amaçladı. Meksika Pasifik’inde bir volkanik adanın yakınındaki deniz tabanında bir gemiden sondaj yapılarak başlatılan bu proje, bilimsel muhalefet, makûs idare ve mali problemler nedeniyle başarısız oldu ve sonunda iptal edildi.
Sovyetler Birliği’nde ise işler daha problemsiz ilerledi. Sondaj 24 Mayıs 1970’te başladı ve Sovyetler Birliği’nin çöküşünün kısa bir müddet sonrasına, 1992 yılına kadar devam etti. Fakat projeyi sona erdiren sırf siyasi karışıklık ve nakit badiresi değildi. BBC Future’a nazaran sondajın durmasının sebebi, kuyunun tabanındaki sıcaklıkların 180°C üzere beklenenden çok daha yüksek bir düzeye ulaşmasıydı.
…Ve beklenen son
Proje alanı şu anda terk edilmiş durumda ve harap bir bina ile yere sabitlenmiş cıvatalı bir kapaktan oluşuyor. Rusya, 2008 yılında kuyuyu yok etme planlarını açıkladı. Bazı spekülasyonlara nazaran kuyunun bir kısmı betonla doldurulmuş olabilir.
Bir müddettir kullanılmıyor olsa da, bu proje tepe devrinde birçok yeni bilimsel bulgunun elde edilmesini sağladı. Kola Harika Derin Sondaj Kuyusu, öncelikle Dünya’nın jeolojisi hakkında kıymet biçilemez bilgiler sundu ve Dünya’nın yaklaşık 1,4 milyar yıllık tarihini ortaya çıkardı.
En şaşırtan bulgulardan biri, derin kayaların suyla dolu olmasıydı. O vakte kadar, kayaların geçirimsiz bir tabakanın altında mühürlenmiş olması nedeniyle bunun imkansız olduğu düşünülüyordu. Ayrıyeten, kuyunun derinliklerinde fosilleşmiş 14 çeşit mikroorganizma bulundu ve altın, bakır ve nikel yatakları da keşfedildi.
Kola Muhteşem Derin Sondaj Kuyusu, Soğuk Savaş sırasında artan bilimsel rekabetin bir sembolüydü. ABD ve Sovyetler Birliği’nin teknolojik ve bilimsel üstünlük elde etmek için sonları zorladığı bu periyotta, kuyu Sovyetler Birliği’nin Batı’nın başarılarına rakip olma ve hatta aşma konusundaki hırsının ve kararlılığının bir göstergesiydi.
