DSÖ’nün geçtiğimiz hafta yayımladığı rapora nazaran, aşı ile önlenebilen bir hastalık olan kızamık, 2024 yılında dünya genelinde yine tehlikeli bir yükseliş trendine girdi. Bilhassa ABD, Avrupa ve Orta Asya’da hadiseler süratle artış gösterdi ve son yirmi yılın en yüksek düzeylerine ulaştı. UNICEF iş birliği ile hazırlanan bu rapor, kızamığın küresel bir sıhhat tehdidi olarak yine gündemde olduğunu ortaya koyuyor.
Raporda yer alan bilgilere nazaran, Avrupa ve Orta Asya’yı kapsayan 53 ülkede 2024 yılında 120.000’den fazla kızamık olayı belgelendi. Bu sayı, bir evvelki yılın iki katına ulaşırken, 1997’den bu yana bölgedeki en yüksek hadise toplamı olarak kayıtlara geçti. Bilhassa beş yaş altındaki çocukların önemli hastalık riski altında olması, uzmanları ve sıhhat yetkililerini daha da kaygılandırıyor.
Kızamık, hayli bulaşıcı bir viral hastalık olmasına karşın, 1970’lerden bu yana yaygın bir biçimde kullanılan KKK (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık) aşısı sayesinde büyük ölçüde denetim altına alınabilmişti. ABD ve Avrupa üzere birçok bölgede başarılı aşılama programları, kızamığın neredeyse büsbütün ortadan kaldırılmasını sağlamıştı. Gerçekten ABD, 2000 yılında kızamığın lokal bulaşmasını resmi olarak sona erdirdiğini açıklamıştı. Avrupa’da ise hadise sayıları 2016’da yalnızca 4.440’a kadar düşerek tarihi bir muvaffakiyete imza atmıştı.
Ancak aşılama oranlarının yetersiz kaldığı bölgelerde kızamık hala önemli bir tehdit olmayı sürdürüyor. Toplum bağışıklığının zayıfladığı durumlarda hastalık kolay kolay geri dönebiliyor. Örneğin, 2018 yılında Birleşik Krallık, kızamıksız geçtiği iki yılın akabinde denetimsiz salgınlar nedeniyle bu statüyü kaybetmişti. Neyse ki, 2021 yılı prestijiyle tekrar kızamıksız statüsüne kavuşmayı başardı.
Pandeminin gölgesinde aşı programlarına darbe
Covid-19 pandemisi de aşı programlarındaki mevcut sorunları daha karmaşık hale getirdi. Pandeminin birinci yıllarında uygulanan toplumsal aralık ve izolasyon tedbirleri, kızamık üzere bulaşıcı hastalıkların olay sayılarını kıymetli ölçüde azaltmıştı. Lakin bu periyotta aşılama programlarının kesintiye uğraması, uzun vadede beklenmedik sonuçlara yol açtı. Pandemi kısıtlamalarının kaldırılmasıyla birlikte toplumların toplumsal hayata dönüşü, kızamık üzere hastalıklarda ani bir artışı da beraberinde getirdi.
2023 yılında Avrupa genelinde 60.000’den fazla olay görülürken, 2024 yılı prestijiyle bu sayı ikiye katlanarak 127.352’ye çıktı. Kızamıkla ilişkili en az 38 vefatın rapor edildiği bu devirde, hastaların %40’ından fazlasını beş yaş altındaki çocuklar oluşturdu.
