Elektrikli arabalar, dünya genelinde etrafa hassas şahıslar ortasında giderek daha büyük bir statü sembolü haline geliyor. Fakat yeni bir araştırma, elektrikli araçların (EV) göründükleri kadar etraf dostu olmadığını öne sürüyor.
Southampton Üniversitesi araştırmacıları, elektrikli araçlarda da yaygın olarak kullanılan fren balatalarının dizel egzoz dumanlarından daha toksik emisyonlar ürettiğini buldu. İnsan saçının çapından 30 kat daha küçük olan bu parçacıklar, hava yollarından kayarak akciğerlerin en hassas dokularına kadar ulaşabiliyor. Öteki bir deyişle, elektrikli araçlar egzozlarından rastgele bir gaz salınımı yapmasalar da ölümcül hava kirliliğine yol açabiliyorlar.
Araştırmacılar, Avrupa’daki araç emisyonlarının çoğunluğunun egzoz dışı kirlilikten kaynaklandığını da belirtiyor. Başyazar Dr. James Parkin, “İnsanlar çoklukla arabalardan kaynaklanan kirliliğin egzoz borularından geldiğini düşünüyor ve elektrikli araçların sıfır emisyonlu olduğunu sanıyor” diyor ve devam ediyor: “Ancak elektrikli araçlar, yol, lastik ve frenlerin sürtünmesi ve aşınması nedeniyle hala partiküller üretiyor.“
Elektrikli araçların dizel yahut akaryakıtlı araçlara nazaran en cazibeli özelliklerinden biri, sürüş sırasında rastgele bir emisyon üretmemeleri. Büsbütün elektrikli bir araç fosil yakıt yakmaz, hasebiyle CO2, azot oksit yahut öbür toksik bileşikleri yaymaz. Lakin araştırmalar ekseriyetle egzoz emisyonlarına odaklanırken, lastik, yol ve fren aşınması yoluyla da havaya parçacıklar salınıyor. Bu emisyonları düzenleyen mevzuatlar ekseriyetle bulunmasa da, birçok bölgede “partikül husus kirliliği” için en büyük kaynak bu emisyonlar olabiliyor ve ortalarında en büyük etken fren tozu olarak gösteriliyor.
Frene bastığınızda, aracın fren balataları fren diskine baskı uygular ve fren diski, sürtünme yoluyla kinetik enerjiyi ısıya dönüştürerek aracı yavaşlatır. Bu süreç sırasında ortaya çıkan ağır güç, fren balatasının yüzeyini aşındırarak çok ince parçacıklardan oluşan bir bulut oluşturur.
Fren balatalarının toksik etkileri
Dr. Parkin, “Farklı tipteki balataların kimyasal bileşimlerinin yayılan parçacıkların toksisitesini nasıl etkilediğini ve bunun bireylerin sıhhati açısından ne manaya geldiğini anlamak istedik” diyor. Araştırmacılar, düşük metalik, yarı metalik, asbestsiz organik ve hibrit seramik olmak üzere dört farklı tipteki fren balatasını çalışmalarına dahil ettiler.
Dr. Parkin ve meslektaşları, laboratuvarda akciğerin iç yüzeyinden alınan hücreleri çeşitli emisyonlara maruz bırakarak bu parçacıkların solunması durumunda ne olacağını simüle ettiler. Bu parçacıklara maruz kalan akciğer hücrelerinin oksidatif gerilime, iltihaba maruz kaldığını ve hatta öldüğünü buldular. Bu hücreler, akciğerdeki kandaki gazların transferini sağlayan hassas hava keseciklerinde olsaydı, önemli sıhhat sıkıntılarına yol açabilirdi.
En ziyanlı fren balataları, bakır elyaf, cam elyaf, kauçuk, grafit ve reçineden yapılan ve çağdaş araçların birçoklarında standart olarak bulunan asbest içermeyen organik balatalardı. Araştırmacılar, bu balataların ürettiği emisyonların dizel egzoz dumanından daha toksik olduğunu tespit etti. İkinci en toksik olanlar ise yüksek oranda bakır içeren seramik balatalardı.
Ancak araştırmaya katılmayan Birmingham Üniversitesi’nden etraf sıhhati uzmanı Profesör Roy Harrison, önemli sonuçlara varmak için şimdi erken olabileceğini söylüyor: “Şimdiye kadar insan popülasyonları üzerinde yapılan çalışmalar istisnai bir toksisite göstermedi, yalnızca ince partiküllere maruz kalmayla olağan olarak ilişkilendirilen seviyede toksisite görüldü. Âlâ haber şu ki, rejeneratif frenleme sayesinde elektrikli araçlardan çıkan fren aşınma parçacıklarının emisyonları, klâsik akaryakıtlı ve dizel araçlara nazaran çok daha az.“
