Bilim insanları, yıllardır konuşma yeteneğinin neden yalnızca insanlarda bulunduğunu anlamaya çalışıyor. Yeni bir araştırma ise, bu hususta değerli bir ipucu bulmuş olabilir.
Araştırma, çağdaş insanlarda bulunan lakin soyu tükenmiş akrabalarımız olan Neandertallerde ve Denisovanlarda bulunmayan küçük bir gen değişikliğine odaklanıyor. Bu değişiklik, bizim karmaşık konuşma yeteneğimize sahip olmamızın temel nedenlerinden biri olabilir.
Beyindeki kilit aktör: NOVA1
Araştırmanın odağında, NOVA1 ismi verilen ve hudut hücrelerinin bilgileri nasıl işlediği konusunda kritik bir rol oynayan protein bulunuyor. Rockefeller Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu proteindeki tek bir genetik mutasyonun, konuşma lisanının gelişiminde değerli bir tesiri olduğunu keşfettiler. Bu değişim, erken insanları öteki canlılardan ayıran en temel özelliklerden biri olarak bedellendiriliyor.
NOVA1, adeta bir rehber üzere çalışarak, beynin genetik tabirlerini ve hudut hücreleri üzerindeki tesirlerini düzenliyor. Enteresan bir halde, çağdaş insanlardaki NOVA1 geni, Neandertaller, Denisovanlar ve öteki hayvanlarda bulunan versiyonundan sadece bir amino asit değişimiyle farklılık gösteriyor. Lakin bu küçük genetik farklılık, büyük bir dönüşüme yol açarak insanların konuşabilme yeteneğini mümkün kılmış üzere görünüyor.
Bilim insanları, bu genetik değişikliğin tesirini anlamak için değişik bir sistem kullandılar: Genetik mühendislik yardımıyla fareler üzerinde deneyler gerçekleştirdiler. Araştırmacılar, kimi farelerin NOVA1 genini insan versiyonuna dönüştürdüler. Deneyler sonucunda farelerin ses çıkarış biçimlerinde dikkat cazip değişimler gözlemlendi. İnsan genine sahip bebek fareler, annelerinden ayrıldıklarında öteki farelere nazaran farklı sesler çıkarırken, yetişkin erkek fareler çiftleşme davetlerinde özgün desenler yarattı. Bu bulgular, NOVA1’in beyinde seslerin oluşturulması ve işlenmesi sürecinde kilit bir rol oynadığını gösteriyor.
Konuşma yeteneği, yalnızca tek bir yeniden mi bağlı?
Araştırmanın sunduğu bulgular, NOVA1 geninin insan konuşmasının gelişimindeki kıymetini ortaya koysa da, konuşma yeteneğimizin sadece bu yeniden bağlı olmadığını da vurguluyor. NOVA1, insan konuşmasının temel taşlarından biri olabilir, lakin bu yeteneğin gelişmesinde öbür faktörlerin de rol oynadığı bir gerçek. Tekrar de bu çalışma, gelecekteki araştırmalar için sağlam bir temel sunuyor.
Neandertaller ve Denisovanlar neden konuşamıyordu?
Araştırmacılar, Neandertallerin ve Denisovanların DNA’larını incelediklerinde, bu çeşitlerin NOVA1 geninin çağdaş insanlardakinden farklı bir versiyonuna sahip olduklarını belirlediler. Bu, çağdaş insanın Afrika’da bir noktada bu genetik mutasyonu geliştirmiş olabileceğini ve bu mutasyonun daha sonra öbür popülasyonlar ortasında yayılarak konuşma yeteneğimizin temelini oluşturduğunu düşündürüyor.
