20. yüzyıldan evvel, sivrisineklerin hastalık taşıdığına dair kesin bir bilgi bulunmuyordu. Bu bahisteki kuşkuları gidermek isteyen Amerikalı bilim insanı Jesse William Lazear ise, biyomedikal bilgi arayışında hayatını riske atarak büyük bir fedakarlık yaptı.
Lazear, sarı humma virüsü taşıyan bir sivrisineğin kendisini ısırmasına müsaade verdi. Birkaç hafta içinde sarı hummaya yenik düşerek hayatını kaybetti. Fakat bu deney, sivrisineklerin sarı humma virüsünü taşıdığını ve insanlara bulaştırdığını kesin olarak kanıtladı.
Sarı hummanın tarihi ve yayılışı
Sarı humma, Afrika’nın yağmur ormanlarında ortaya çıktı ve 16. yüzyılda Avrupa sömürgeciliği ile Atlantik ötesi köle ticareti yoluyla Amerika’ya taşındı. Hastalık, yeni kıtada süratle yayılarak önemli bir sorun haline geldi. Yüzyıllar boyunca sarı hummanın tesiri farklı salgınlarla görüldü. Lakin ABD’nin hastalığa gerçek manada dikkat kesilmesi, 1898 İspanya-Amerika Savaşı sırasında Küba’da binlerce askerin ömrünü kaybetmesiyle oldu.
Kübalı doktor Carlos Finlay, sarı hummanın sivrisinekler tarafından yayıldığını ve direkt beşerden beşere geçmediğini öne sürdü. Lakin bu yavuz hipotez, 1881 Milletlerarası Sıhhat Konferansı’nda meslektaşları tarafından reddedildi ve hatta alay konusu oldu. O devirde bilim insanları, hastalığın yayılma düzeneğini çözmekte yetersizdi.
Bilimsel dönüm noktası
Küba’daki mevt oranlarının artmasıyla, ABD ordusu Walter Reed, James Carroll, Jesse W. Lazear ve Aristides Agramonte’den oluşan bir araştırma takımı kurdu. Beşerden beşere bulaşma teorisini test eden deneylerden bir sonuç alınamayınca, Lazear sivrisinek hipotezi üzerinde çalışmaya başladı. Bu teoriyi kanıtlamak için kendi vücudunu denek olarak kullandı.
Bir mühlet sonra Lazear hayatını kaybetse de deneyleri, dünya genelinde sarı hummanın sivrisinekler tarafından yayıldığı gerçeğini ortaya çıkardı.
